Artificial intelligence(Garaad macmalka) Iyo Waxbarashada: Saamaynta Togan.

By





Artificial Intelligence (Garaad macmalka) Iyo Waxbarashada: Saamaynta Togan.

Artificial intelligence ama garaad macmalka waa habka aalad ama technology loo baro inay qabtaan howlo iyo shaqooyin iyagoo istimcaalaya garaad ( Intelligence) macmal ah oo u qaab eg midka bani- adaamka. Maanta adduunku wuxuu u jihaystay in lagu tartamo waxsoo saarka iyo adaygsiga Artificial intelligence-ga. Waxaana cajiib ah in bayloojiga iyo technoloojiyadii la is baray laagana soo saaray Biotech, kasoo sahlay in habdhaqanka (behavior), caafimaadka (health), dooqa (test), caadhifada (emotion) bani-aadamka lagu ogaado caqliga samayska ah. Artificial intelligence-ga wuxuu ku baahay dhamaan qaybaha nolosha si gaar ah waxbarashada oo uu si xowli ah u badalaayo hanaankii iyo habraacyadii la istimcaali jiray.

Waxaa jiro AI tool mar dhaw la soo saaray ee laguna tijaabiyay mid ka mid iskuulada wadanka shiinaha, Jinhau xioshun primary school. Aalaada waa Headband ardayda madaxa looga xiraayo kaasoo sheegayso hadii ardayda uu mashquulsanyahay iyo hadii uu la socdo xiisada iyo cashirka. Wuxuu  soo daynayaa midab taasoo ka dhigan in hadii uu bluug soo saaro in ardaygaasu mashquulsanyahy uusan la socon xiisada ama wuu ka caajisay xiisada oo uusan concentrated ahayn laakiin hadii uu soo saaro gaduud ay tahay inuu ardaygaasi muhiimad sinayo cashirka uuna la socdo waxa la baranayo markaas. Tool-kaas wuxuu ka cawinaaya macalinka inuu la socdo ardayga la socdo asiga iyo mid ka haray.


Hadaba maqaalkan waxaan uga hadli doonnaa Saamaynta Togan ee uu artificial intelligence-ga uu ku leeyahay waxbarashada iyo sida ugu wanaagsan ee aan uga faaidaysan karno si aan uga dhigno waxbarashada mid Fudud oo fun ah.

Artificial intelligence-ga wuxuu caawiya macalimiinta iyo ardayda. Macalimiinta waxay ku  dajin karaan qorshe cashireedka (Lesson plan) iyagoo ku salaynaya baahiyaha ardayda ay wax u dhigaayan. Macalimiinta jaamacadaha (Lecturers, Professors) iyana waxay u adeegsan karan inay ku dajiyan si la mid ah qorshe cashireedka iyo inay istimcaalaan aalad wax sixid iyo hubinta soo guurinta assignmentska ay ardayda soo gudbiyaan. Waxuu AI-ga bixiyaa faalloyin ku saabsan assignments-ka uu saxo iyo meelaha uu ku liito qofka qoray ee la rabo inuu hormariyo (Constructive feedback). Artificial intelligency-ga waxaa loo adeegsan Caawiye macalin (Teacher assistant) kaasoo ka caawiya macalinka badana howlaha hor yaala ee sixida, Cashir diyaarinta iyo cashir sharaxada.

Macalimiinta waxay istimcaali kara Ai tools sida

1)  Yippity, wuxuu awood u leeyahay inuu ku sameeyo quizes qoraalka ama contentga aa galiso ayuu ka sameenaya suaalo iyo jawaabo.

2) Beautiful Ai, waxaa loo istimcaala in lagu sameeyo slides taaso soo jiidasho leh (Effective visualising) kana duwan kan powerpoints.

3) Turnitin Ai, Waxaa loo istimcaala in lagu hubiyo soo guurinta. Waa tool ugu wanaagsan marka la dhaho hubinta soo guurinta (plagiarism).

4) Chatgpt, Wuxuu ku jawaabaya suaal walba ood waydiisid, wuxuu ka caawinaya qorista. Waxaa kale uu kaa cawinaya inaad wax ka baratid iyadoo Mid ka mid principles-ka macalinka ay tahay waxbarasho joogto ah (Continouse learning). Chatgpt-ga si la mid wuxuu awood u leeyahy inuu soo kobo nuqullada cilmiyeed, cilmi baarisyada iyo buugta taasoo kaa caawinaysa inuusan waqti badan kaaga bixin inaad wada aqriso document cilmiyeed ama cilmi baaris ee uu asiga kusoo koobayo nuxurka document-ga aad u dirtid. Sidoo kale chatgptka wuxuu ku qori karaa waraaqadaha formal-ka ee loo istimcaali karo wadaxariirka (Communication).

Artificial intelligence (AI) wuxuu u sameensanyahay inuu ku siiyo waxbarid ku salaysan shaqsi-shaqsi  (Personalized learning) oo uu ardayga wax ku barto karaar iyo qaab uu isago doorato oo cashirba cashir  u dhiibo. Qiyaas fasal ay dhamaan ardayda ku jirto ay helaan attention gooni ah mid walba oo fasalkaas ka mid ah. Daraasad la sameeyay ayaa sheegaya in 1:1(hal macalin:hal arday) waxbarida ku salaysan ay ka wanagsan tahay kuwa kale. Taasoo ka dhigan in AI-ga aad ka dhigan karto macalin adiga wax ku sharaxayaa oon arday kale iyo wax kale aanan ku mashquulsaneen. Waxaa uu u sameeya ardayda feedback iyo qiimayn heerka aqooneed ee uu marayo waxa (content) uu baranayo.

AI-ga trending ah ee ugu caansan waa Chatgpt Marka laga soo tago in uu su'aalaha kaaga jaawabo ama uu wax kuu qoro  Chatgptka wuxuu u dhaqmi karaa inuu yahay macalinkaaga gaarka ah oo waxa uu ku bari karaa Courses iyo cinwaano walba ood xiisanaysid isagoo ay la socoto qiimayn iyo faallo (feedback) iyo waliba quises uu ardayda ka qaado. Chatgpt waxa kale uu ka caawin karaa inuu wax kuugu sharaxo qaab walba ood dalbato inuu kugu sharaxo tuusale ahaan waxaa uu samayn karaa inaa aa dalbato mowduuc aadna u sheegto in uu kugu sharaxo sidii arday dugsi hoose ah, Dugsi dhexe ah, mid ka aad dalbato ayuu kugu sharaxayaa. Wuxuuna ku fahansiinaya isagoo isticmaalaya luuqad fudud. 

Kahoot!, BrainPOP, Duolingo, Squirrel AI, Code.org, Quizlet, Nearpod, LightBot, Teachable Machine, Seesaw, Smart Sparrow, Prodigy iyo Classcraft dhaaamantood waa AI tools loo istimcaalo waxbarashada, loona sameeyay in ay ka dhigto waxbaridda iyo barashada mid fudud. AI tools-kan qaar waa free istimcaalkood qaarna waa lacag oo waxay baahanyihiin (subscription). Si guud waxaa jira garaad macamal fara badan oo loo istimcaalo maamulka waxbarasho iyo mid iskuulba.

Artificial Intelligence (AI)-gu waa dhab, waana mustqabalka dunida gaar ahaan midda waxbarasho ee caalamka. Soomaliya diyaar ma u tahy is badalkaas xowliga ku socdo? Jaamacadaha iyo machadyada waxbarasho ma u diyaar garooben? Macalimiinta iyo iskuulada ma u diyaarsan yihiin oo maku baraarugsanyihiin is badalkaas? Macalimiinta siday uga faaidaysan karaan iyagoo Waxbaridooda la falgalinaya Artificial intelligence-ga? Sideen u soo saari karnaa ardayda la jaanqadi kara casrigaas? waa suaalo is waydiin mudan, Mudanna in  laga sameeyo cilmi baaris dheeri ah.

Tixraac iyo aqris dheeri ah

Chen, L., Chen, P., & Lin, Z. (2020). Artificial Intelligence in Education: A Review. IEEE Access.

Wogu, I. A. P., Misra, S., Assibong, P. A., Olu-Owolabi, E. F., Maskeliūnas, R., & Damasevicius, R. (2019). Artificial Intelligence, Smart Classrooms and Online Education in the 21st Century: Implications for Human Development. Journal of Cases on Information Technology.

Gagné, M., & Gagné, M. (2019). Artificial Intelligence in Education: Promises and Implications. Educational Technology & Society,

W/Q Abdulmalek Elmi Abdishakur 

Caddecilmicadde@gmail.com 

Welcome to my blog! I'm Abdimalik Elmi Abdishakur, a passionate educator and avid reader. This blog is a space where I share my ideas, insights, and personal reflections on teaching, education, and the power of literature. Join me on this journey as we explore innovative teaching strategies, discuss the impact of education on personal and societal growth, recommend captivating reads, and delve into my own experiences and reflections. Let's ignite the flame of knowledge together and make a positive difference in the world through education.

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

HAL SANO OO WAX QORIS AH: 14 MAQAAL IYO 1500 AQRIS

By
Image
  “Wixii qoran baa qaruumo haree,   M uxuu hadal qiimo leeyahay.”     Maanta waxaa muddo sanad ah laga jooga markii aan daabacay maqaalkaygii ugu horeeyay . Bishii June 2023 ayay ahayd markii aan daabacay “Xanaanada Caruurta: Gundhigga iyo Aas-aaska  Waxbarasho Toosta.”   oo ahaa maqaalkii ugu horeeyay ee aan daabaco. Markii aan bilaabay blog- kan sanad ka hor , ma aanan filaynin sida uu maanta yahay inu noqon doono sanad ka dib. Sidoo kale, inuu intaan oo aqris ah helo marnaba ma filaynin !   Muddadii sanadka ahayd , waxaan daabacay 14 maqaal oo kala duwan , kuwaas oo ku saabsanaa mowduucyo kala geddisan oo xiiso leh . Mowduucyada aan wax ka qorayay waxay u badnayeen waxbarashada , akhriska iyo doodaha siyaasadd eed . Muddada sanadka ah e e aan wax qoray ay   waxa a ii suurta gashay ballaariyo aqoontayda iyo fahamkayga ku saabsan mowduucyadaas .     Waxaan aad ugu faraxsanahay in ka badan 1500 o o aqris   la aqriyay maqa
Read more

DAL DAD WAAYAY IYO DUNI DAMIIR BEESHAY-FAALLO BUUG

By
Image
  Degso PDF Buuggan sal-dhiggiisu wuxuu ka soo jeedaa qoraal xagaagii 2002da ku faafay qaar badan oo ka mid ah shabakadaha internet-ka Soomaalida , sida Somalitalk , Somaliawatch , Soomaaliweyn , Ruunkinet , Gacal. Galguduud , Balcad iyo kuwo kaleba . Waxaa kaloo taxane ahaan loogu daabacay wargeysyo kala duwan oo ka soo baxa dalka gudihiisa iyo dibadiisaba , sida Ayaamaha oo Xamar ka soo baxda iyo Kasmo oo London lagu daabaco . Qoraalkaas , oo lagu tilmaamay kii noociisa ugu faafidda badnaa inta la xasuusto , halkudheggiisu wuxuu ahaa , Gayi gablan ah, Gacal gurmad ah iyo Nacab guluf ah: Soomaaliya godka ma ka soo bixi doontaa ? Buuggan waxaa qoray waa allaha u naxariistii Maxamad Dahir Afrax , qoraaga sheeka faneedda “ Maanafaay ”.   Maxamed Daahir Afrax wuxuu ahaa qoraa suugaanta allifa , sheekooyin Daabacan iyo riwaayado leh ; isla markaana faaqida fanka , gorfeeyana waxsoosaarka halabuur ee dhiggii
Read more

Xanaanada Caruurta: Gundhigga iyo Aas-aaska Waxbarasho Toosta.

By
Image
  Caruurta  marka ay dhashaan ilaa ay ka gaaran da’da 8da sano inta u dhaxeyso waxa lagu tiriyaa in kaalin muhiim ka qaadato jihaynta iyo qaabaynta mustqablka caruurta. Cilmi baarisyo la sameeyay ayaa cadeeynaayo in maskaxda ay aad u hormarto waliba si xowli ah inta lagu guda jiro xilligaas. Hadii caruurta ay helaan taagero inta lagu guda jiro xilligaas waxaa hubaal ah inay waxbadan ka qaban doonto nolosha da’yarta iyo ubaxa soo koraya.    Maqalkan waxaan diiradda ku saari doonnaa waxbarashada xanaanada iyo muhiimada ay u leedahay caruurta. Muhiimada ugu horeeysa uguna muhiimsan ee xanaanada uleedahay caruurta waa in ay u diyaariso waxbarashada rasmiga ah iyadoo ku qalabaynaysaa aqris, qoraal iyo fahan ka caawin doono caruurta waxbarashada rasmiga ah (formal education).    Barnett W.S. maqaal uu daabacay 2011 oo ugu magac daray “Effectiveness of early educational intervention” ayuu ku xisay in caruurta soo qaadata xanaanada ay galaan waxbarashada rasmiga ee kusoo wajahan iyagoo loo diy
Read more

SOUTH AFRICA IYO ISREAL: MAXKAMADDA ICJ EE HAGUE

By
Image
Qareenno South Africa u dhashay ayaa maxkamadda caalamiga ah ee adduunka (ICJ) u gudbiyay dacwo ka dhan ah isreal iyagoo oo ku eedaynaya in ay xasuuq aan loo meel dayin u geysteen shacabka reer falastiin. Maxkamadda waxay dhagaysan doonta doodaha labada dhinac, waxay gaari doontaa goaan,  Inkastoo maxkamaddu aanay awood buuxda u lahayn fulinta goaamada ay gaarto laakiin waxay cadaadis wayn saaraysaa cid walba oo laga gar helay. Qareenadu waxay ku doodayeen in isreal ujeedka dagaalkooda u yahay xasuuq wadareed loo geysto shacabka reer falstiin. waxa ay ku eedeeyeni in ay si kas u beegsadeen isbitaalada, masaajidyada iyo goobaha dadwaynaha iyaga oo si aan loo meel dayin loo wada xasuuqay. Waxay kaloo ku doodayeen in xasuuqa iyo dulmiga lagu hayay reer falastiin uusan bilaaban wixii ka dambeeyay dagaalkii 07 october ee uu ahaa wax socday in ka badan 76 sano. Sidoo kale waxay ku doodayeen in isreal godoomisay Gaza, iyaga oo is hortaag ku sameeyay kaalmooyinkii caafimad ee loogu talagalay s
Read more

Maxamad Farmaajo: A Failed Dictator!

By
Image
Xilligii maamulka Maxamed Cabdullaahi Farmaajo, waxaa jiray rajooyin iyo filashooyin in Soomaaliya ay qaadi doonto tallaabooyin waawayn oo dhanka horumarka ah, Farmaajo, oo markii la doortay kala kulmay taageero aan caadi ahayn gudaha iyo dibedda dalka, ayaa filashadaas ku baddalay dulduleelo iyo daganaansho la'aan siyaasadeed. Nasiib darro, marka dib loo eego, waxaa cad in mudadaas ay ahayd mid madaxweynuhu ku guuldareystay inuu fuliyo balan-qaadyadii iyo yididiilooyinkii loo qabay dowlad wanaag iyo maamul daah-furan. Kal xukunka Farmaajo waxaa loo aaneeyn karaa xilli xukun guuldareystay marka la eego himilooyinkii la lahaa iyo waxyaabihii la qabtay. Waxaa kamid ah dhaliilaha ay lahaayeen maamulkiisa ku takrifalka awoodda dowladda. Ku takrifalku waxuu si gaar ah uga muuqday sida loo maareeyay khilaafaadka siyaasadeed ee jiray iyo xiriirkii ka dhexeeyay dowladda dhexe iyo dowlad goboleedyada, halkaas oo mararka qaar awoodda dowladda loo adeegsaday hab aan waafaqsanayn mabaadii'
Read more

DHAMBAALADII DHIMASHADA!

By
Image
  Download document "Aafadu xisaab maleh, sidii aayadii tiriye   Alle samirkii mooye nin wayn, ooyi kari waaye”   -Abdiwali Faarax Qaambi     Waa casirliiq oo wuxuu dulfadhiyaa miis ay dulsaarinyihiin afar waraaq oo cadcad iyo qalin. Waxaa lagu jiraa xagaa oo roob baa tifiqtifiq leh si goosgoos ah. Wuxuu dhexfadhiyaa qolkiisa shaqada ee uu soo galo uun wax la xariira shaqada hareeraha waxaa daaadsan waraaqo, qaar jeexjeexan qaarna aad moodo in hadda la qoray. Isku dhex yaaca ka muuqda qolka waxaad mooda in aanba lasoo galin sanado badan. Waxaa baxaya iftiin nuxuus ah oo ka soo baxaya leyr aad moodo inuu shaqeenayay qarniyaal kala gadisan oo iftiinkiisa aadan si buuxda uga dhex arki karin waxa dhex yaala qolka, kaliyana uu ku aadanyahay miiska ay afarta xaashi saaranyihiin.   Wuxuu galay hirar fikir ah oo maskaxdiisa aad u mashquuliyay maalmahaan dambe isagoo dib u fiiriyay noloshiisii iyo wixii u qabsoomay oo maanta uusan qiimo u heynin iyo wixii ku riyoon jiray oo usan gaarin oo
Read more

Manifesto Group: Somalia’s Last Chance for State Survival

By
Image
  Intii lagu guda jiray qalalaasaha siyaasadeed ee Soomaaliya iyo burburkii ku xigay ee dowladda dumiyay sannadkii 1991, Waxaa dhacay isku-day ay aqoonyahannada iyo waxgaradka Soomaaliyeed ku doonayeen inay ka hortagaan musiibada soo aaddan kana badbaadiyaan bulshadooda burbur ku yimaada dowladda. Bishii May 1990, koox ka kooban halgamayaashii xorriyadda Soomaaliyeed ee hore, culaamaau diin, ganacsato, waxgarad, salaadiin iyo siyaasiyiin, oo uu hoggaaminayo madaxweynihii hore ee Soomaaliya, Aadan Cabdulle Cusmaan, ayaa soo saaray bayaan furan oo ka kooban shan bog oo ku qoran afka Soomaaliga. Bayaanka waxaa uu ka dalbaday in kalitaliye, Sarreeye Guud Maxamed Siyaad Barre, uu xukunka iska casilo si looga hortago burburka ba'an ee ku soo food leh qaranimada. Bayaanka Waxa uu soo jeediyay tallaabooyin fudud isla markaana ujeedadoodu ahayd fududeynta xil wareejin nabad ah oo dhacda. Waxay qorshuhu ahaa in Ismaaciil Jimcaale Ossoble, oo ahaa sida la sheegay qofka fikradda asalka ah ee m
Read more